Αρχιτεκτονική
Η Κέα είναι ένα νησί με έντονο ανάγλυφο, αλλά και έφορο έδαφος. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική της αποτελεί παράδειγμα λιτής αρχιτεκτονικής έκφρασης ενώ εντάσσεται με ευαισθησία σε ένα τοπίο απαράμιλλου φυσικού κάλλους, στοιχεία που την κάνουν μοναδική.
Οι κάτοικοι του νησιού από αρχαιοτάτων χρόνων, χάρη στα σχιστολιθικά πετρώματα, έχτιζαν αναλήμματα (όχτες) που συγκρατούσαν το έδαφος και επέτρεπαν τις καλλιέργειες. Παράλληλα άνθιζε και η κτηνοτροφία. Κάθε σπιτικό είχε τα ζώα του (αιγοπρόβατα, βοδινά). Για να μην περνούν τα ζώα αυτά σε ξένες ιδιοκτησίες σε κάθε χωράφι χτίζονταν ψηλοί περιμετρικοί τοίχοι με ανοίγματα – περάσματα, τις εμπατές. Οι δρόμοι ήταν άλλοτε πλατιοί και άλλοτε στενοί (στενές), λιθόστρωτοι και σε κάποια σημεία με βαθμίδες και εξυπηρετούσαν τις μεταφορές σε όλο το νησί.
Το αγροτικό σπίτι
Η δομή του αγροτικού σπιτιού έχει τις ρίζες της στις κατασκευές για την προφύλαξη των ζώων.
Τα βασικά κτίσματα της τζιώτικης αγροτικής αρχιτεκτονικής είναι το στεγάδι και το σταβλί και λειτουργούν είτε ως αυτόνομες μονάδες, είτε συνδυαστικά. Έχουν μακρόστενη κάτοψη και μέγεθος περίπου 2.50x5.50 μ. Η βασική τους διαφορά είναι ότι το στεγάδι είναι ανοιχτό στη μία στενή πλευρά του, ενώ το σταβλί έχει και τους τέσσερις τοίχους. Ο συνδυασμός τους μαζί με αυλή αποτελεί την ‘καθηκιά’, ένα τυπικό σπίτι για γεωργούς και κτηνοτρόφους. Μαζί με διάφορες άλλες κατασκευές (φούρνο, αλώνι κ.α) λέγεται ‘καθέντρα’. Οι καθέντρες χτίζονταν διάσπαρτα στο νησί εξυπηρετώντας την αγροτική ζωή.
Το στεγάδι ήταν το κύριο δωμάτιο του σπιτιού και το χρησιμοποιούσε η οικογένεια τις περισσότερες ώρες της ημέρας, καμιά φορά και για το μαγείρεμα. Το σπίτι είχε και άλλα δωμάτια που επικοινωνούσαν μεταξύ τους μέσα από το στεγάδι. Το χειμώνα το μαγείρεμα γινόταν σε ένα από αυτά τα δωμάτια, την ‘κουζίνα’. Τα υπόλοιπα λεγόντουσαν ‘κάμερες’.
Η θέση μίας καθοικιάς καθοριζόταν όχι μόνο από την ιδιοκτησία αλλά και από αρκετούς άλλους παράγοντες. Οι αγρότες προτιμούσαν να μη χτίζουν ψηλά στις κορυφές των λόφων ώστε να αποφεύγουν τους δυνατούς βοριάδες, ενώ δεν έχτιζαν ούτε χαμηλά στις ρεματιές για να αποφεύγουν την καλοκαιρινή ζέστη. Οι «νοτινές» πλαγιές αποτελούσαν ιδανικές θέσεις, αφού η όψη του κτίσματος δεν θα ήταν καθόλου εκτεθειμένη στον κρύο βοριά. Ακόμα, η παρουσία πηγής ήταν επίσης ένας καταλυτικός παρά- γοντας στην επιλογή θέσης της καθοικιάς γιατί διευκόλυνε κατά πολύ την αγροτική ζωή.
Το αστικό σπίτι
Παρατηρώντας κανείς τα σπίτια σε ένα αστικό κέντρο του νησιού και ιδιαίτερα στη Χώρα δεν είναι δύσκολο να καταλάβει τη βασική δομή τους. Το στεγάδι αποτελεί πάλι μέρος του σπιτιού και η κυρίως κατοικία είναι ένα ορθογώνιο δύο ορόφων δίπλα στο στεγάδι. Η πρόσβαση στον ισόγειο χώρο του κτίσματος, στον ‘μαγαζέ’, γίνεται από το στεγάδι ενώ η οροφή του στεγαδιού αποτελεί την αυλή του ορόφου του σπιτιού.
Το στεγάδι ως αρχιτεκτονικό στοιχείο στο αστικό σπίτι της Ιουλίδας το έφεραν οι ξωτάρηδες επηρεασμένοι από τις αγροτικές κατοικίες. Η χρήση του παραλλάχθηκε λόγω των διαφορετικών συνθηκών και αναγκών. Στο αστικό σπίτι ήταν απαραίτητα προσβάσιμο από κάποιο δρόμο ή παράδρομο αλλά πολλές φορές ο δρόμος περνούσε από μέσα του. Τότε αποτελούσε πέρασμα και τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη μειώνονταν. Σε περιπτώσεις θέας κάποιου ωραίου τοπίου γίνονταν ανοίγματα στη μεγάλη πλευρά του στεγαδιού.
Οι μαγαζέδες συνήθως χρησιμοποιούνταν για τη φύλαξη των γαϊδουριών ή ως αποθηκευτικοί χώροι. Η θέση του στεγαδιού ήταν η ιδανική γιατί εξασφάλιζε την προστασία του ζώου κατά τη διάρκεια του φορτώματος και του ξεφορτώματος.
Ο όροφος πάνω από τους μαγαζέδες είναι ο χώρος για την οικογένεια και αποτελείται συνήθως από τρία δωμάτια. Το πρώτο είναι η κουζίνα και έχει πόρτα στη βεράντα. Το δεύτερο είναι το καθιστικό που έχει επίσης πόρτα και μάλιστα είναι η κύρια είσοδος. Το τρίτο έχει παράθυρο προς τη βεράντα αλλά επικοινωνεί εσωτερικά με το υπόλοιπο σπίτι.
Discover more…
History of the island
Pathways
Diving
Beaches